1 Voedselveiligheid - Winkel verstandig

Winkel verstandigBoodschappen doen is een bijna dagelijkse activiteit en we denken niet vaak na over hoe we onze voedselveiligheid het beste aanpakken. Nochtans heeft dit wel degelijk invloed op de voedselveiligheid en het is helemaal niet moeilijk om ervoor te zorgen dat uw aankopen in de beste omstandigheden verlopen.

1.1. Doe uw boodschappen in de juiste volgorde
Begin in de non-food afdeling. Koop pas daarna de voedingsproducten en begin met de minder bederfbare zoals conserven, drank, droge voeding (koekjes, pasta, rijst, koffie, enz.).
Koop daarna de meer “delicate” levensmiddelen, zoals vlees, vis, verse kaas, ...
Eindig uw boodschappen met de diepvriesproducten. Gebruik voor deze
producten best tijdens ieder seizoen een koeltas en sluit die goed. Bij hoge zomertemperaturen wordt ook voor verse producten zoals vlees en vis een frigobox of een isotherme tas sterk aanbevolen of kan die zelfs noodzakelijk zijn.

Zet de zwaarste producten onderaan in uw tas of winkelwagen, zodat u de fragieler producten niet plet en de verpakkingen niet beschadigt.
Koop geen producten waarvan de verpakking open of beschadigd is, zoals gedeukte conservenblikken of (diepvries)producten met een vervormde verpakking. Meld dit steeds aan het winkelpersoneel dat zo nodig het product uit het winkelrek zal nemen.

Let op de versheid van de producten die u uitkiest. Kijk naar de vervaldatum bij voorverpakte levensmiddelen (zie punt 1.2). Bij groenten en fruit betekent een kleine vlek, een iets blekere rode kleur of een minder gewone vorm niet noodzakelijk dat ze moeten worden weggegooid. Vraag in geval van twijfel het advies van de rayonverantwoordelijke die de versheid kan beoordelen zodat u nutteloze verspilling voorkomt.

Blijf niet rondhangen in de winkel na uw boodschappen of doe geen andere inkopen. Ga zo vlug mogelijk terug naar huis om de gevoelige levensmiddelen koel te bewaren (zie punt 3).

1.2. Let op de vervaldata
Er bestaan twee soorten vervaldata: de uiterste consumptiedatum (TGT) en de datum van minimale houdbaarheid (THT).

Om verspilling van voedsel te vermijden en veilig te eten, moet u in het bijzonder aandachtig zijn bij het kopen van voedingswaren die een uiterste consumptiedatum (TGT) (“te gebruiken tot”) hebben.

Waarom ? Omdat levensmiddelen met een TGT zeer bederfbare levensmiddelen zijn waarvan de houdbaarheidstermijn beperkt is, bijvoorbeeld vers vlees en verse vis, verse bereide schotels, voorgesneden groenten, verse kazen, enz...
Deze producten bevinden zich in de koeltoog.

Als u ze consumeert vóór de TGT, dan garandeert de producent dat ze veilig zijn.
Consumeert u ze na de TGT, dan is dit niet meer het geval. Zodra deze datum verstreken is, mogen deze producten niet meer worden verkocht.
Consumeer ze dan ook niet meer.
Koop deze producten dus enkel als u ze zal kunnen gebruiken vóór (of ten laatste op) de dag die de TGT aangeeft!

Wees aandachtig wanneer het etiket van een levensmiddel een TGT draagt! Consumeer het niet meer na deze datum. Stockeer dit type levensmiddelen niet.

Levensmiddelen met een datum van minimale houdbaarheid (THT) (“tenminste houdbaar tot/tot eind”) bederven minder vlug. Ze hebben dus een langere houdbaarheidstermijn. Voorbeelden hiervan zijn droge pasta, droge koeken, conserven, UHT-melk, chocolade, enz.
Voor deze levensmiddelen garandeert de fabrikant een onberispelijke kwaliteit tot de datum die wordt vermeld op de verpakking, voor zover ze in goede omstandigheden werden bewaard (intacte verpakking, droge plaats,...).

Deze producten mogen ook na het verstrijken van de datum van minimale houdbaarheid nog worden geconsumeerd, altijd op voorwaarde dat ze bewaard werden volgens de regels. Een winkel mag ze ook nog verkopen maar moet dan zelf de veiligheid van de producten garanderen (de fabrikant is dan niet langer verantwoordelijk).

Controleer voor u een product consumeert waarvan de THT-datum verstreken is of het er nog goed uitziet, goed ruikt en goed smaakt. Als u niets verdachts merkt, mag u het nog consumeren.
Als de verpakking van een levensmiddel niet intact is of als het niet werd bewaard volgens de vereiste temperatuurvoorschriften, zijn de TGT of THT niet meer geldig, zelfs als ze nog niet verstreken zijn!
Probeer voedselverspilling te vermijden. Kies daarom niet systematisch voor een levensmiddel achteraan op het winkelschap (dat dus een latere vervaldatum heeft) als u denkt het op korte termijn te consumeren.
Denk eraan dat deze “slechte gewoonte” ook slechts is voor het leefmilieu!

1.3. Allergisch aan sommige voedingswaren?
Lees het etiket of informeer u!
Als u allergisch bent of lijdt aan een voedselintolerantie koopt u (uiteraard) geen voedingsmiddelen die het allergeen bevatten dat voor problemen zorgt.

Lees aandachtig de ingrediëntenlijst op het etiket voor u voorverpakte levensmiddelen koopt. De Europese wetgeving legt immers op dat de 14 allergenen die op de pagina hiernaast worden vermeld duidelijk worden aangegeven op het etiket, zelfs als ze slechts in heel kleine hoeveelheid aanwezig
zijn. Er kunnen namelijk zelfs allergische reacties optreden wanneer het allergeen in de vorm van sporen aanwezig is in het product. Dit is de reden waarom soms vermeldingen van het type “Kan sporen bevatten van...” voorkomen op het etiket.

Lijst van allergenen opgenomen in de Europese wetgeving
• Granen die gluten bevatten (bijvoorbeeld: tarwe, koren, gerst, haver, spelt,...)
• Schaaldieren
• Eieren
• Aardnoten (pinda’s)
• Soja
• Melk met inbegrip van lactose
• Noten (amandelen, hazelnoten, noten, pistachenootjes)
• Selderij
• Mosterd
• Sesamzaad
• Weekdieren
• Lupine
• Sulfieten
• Vis

Weet ook dat uitbaters van voedingszaken sinds december 2014 verplicht zijn u alle informatie te geven over allergenen in niet-voorverpakte levensmiddelen die worden verkocht in bakkerijen, broodjeszaken, slagerijen, restaurants, kantines, enz. Deze informatie moet beschikbaar zijn op het ogenblik van uw aankoop of uw bestelling (bijvoorbeeld bij een groepsaankoop via internet). Deze informatie moet schriftelijk gegeven worden (bijvoorbeeld op een affiche, een bord, een menu,...) op een goed zichtbare plaats, ofwel op uw vraag mondeling worden verstrekt.

2 In de keuken

Of u nu een groentje bent in de keuken of een doorgewinterde chef, enkele
principes moeten altijd worden nageleefd!

2.1. Persoonlijke hygiëne is belangrijk
De mens heeft altijd al zijn handen gebruikt als werktuig en in de keuken is het essentieel dat die handen proper blijven. Handen kunnen immers een mogelijke bron van besmetting zijn.

Was uw handen dus met zeep voordat u levensmiddelen hanteert. Doe dit ook nadat u rauwe voeding hebt aangeraakt, nadat u uw huisdier hebt gestreeld, na elke toiletbeurt, nadat u geniesd hebt, enz...
Droog uw handen met een handdoek die enkel daarvoor bestemd is en vervang deze zo vaak als nodig.
Maak uw haren vast, vooral als u lang haar hebt: er is niets onaangenamer dan een haar in de soep (of in een andere schotel!).

2.2. Hanteer levensmiddelen correct en hou de omgeving proper
Neem bij de hantering van levensmiddelen volgende voorzorgen:
• Vermijd ieder contact tussen rauwe en gekookte voeding of voeding die klaar is om te worden geconsumeerd, om te voorkomen dat micro-organismen van de rauwe voeding overgaan op de bereide voeding. Gebruik dus niet de plank, het mes, het bakje of de schotel die u gebruikt hebt om rauwe
groenten, kip of verse vis te snijden voor bereide voeding, tenzij u dit keukengerei eerst zorgvuldig hebt afgewassen.
• Gebruik uw vingers niet om te proeven maar gebruik telkens een propere lepel.
Ook de netheid van uw werkomgeving is belangrijk:
• Werk op een proper keukenblad met proper materiaal.
• Was regelmatig keukenhanddoeken, vaatdoeken en sponzen en vervang ze tijdig, vooral wanneer het warm is.
• Laat de handgewassen vaat bij voorkeur in open lucht drogen en berg het vaatwerk op van zodra het droog is.
• Verwijder regelmatig het afval op een hygiënische manier.
• Huisdieren en planten horen niet thuis in de «werkzones» in de keuken.
Uw kat zou op het werkblad kunnen springen om zich tegoed te doen aan een lekkere maaltijd! En groene planten kunnen contaminanten meedragen via de grond in de pot... Plaats ze dus niet in de zones waar u voedsel bereidt.

2.3. Tijdens de bereiding van uw gerechtenTabel groei bacteriënVoor warme gerechten kookt u het voedsel bij minstens 60°. Kook of bak vis en vlees, zoals gevogelte en gehaktbereidingen, tot in de kern. Hou de gerechten zodra ze klaar zijn warm met bordenwarmers of plaats ze in een oven.

Als u de warme gerechten niet direct gaat consumeren, zorg er dan voor dat ze snel een temperatuur bereiken die lager is dan 7°C en laat ze in ieder geval niet langer dan 1 tot 2 uur bij omgevingstemperatuur staan. Zo vermijdt u de vermenigvuldiging van bacteriën (zie schema). Bij zeer warm weer, in de zomer bijvoorbeeld, is 2 uur eigenlijk al te lang.

Bacteriën houden van hoge temperaturen, maar vanaf 60°C wordt het ook voor hen te veel!

Bewaar uw bereidingen in de koelkast of in de diepvriezer.
Duid de datum van invriezen aan op de verpakking of op het recipiënt.

Als u een levensmiddel ontdooit, doe dit dan in de koelkast of maak gebruik van de ontdooifunctie van uw microgolfoven. Ontdooien bij kamertemperatuur wordt afgeraden, aangezien dit de vermenigvuldiging van bacteriën in de hand werkt.

Levensmiddelen die werden ingevroren mogen slechts één keer worden ontdooid. Vries dus nooit opnieuw een product in dat werd ontdooid, tenzij het na het ontdooien werd gekookt. Soep van diepvriesgroenten mag opnieuw worden ingevroren omdat ze een warmtebehandeling heeft ondergaan.

Om warme bereidingen snel af te koelen tot een temperatuur lager dan 7°C mag u ze rechtstreeks in de koelkast plaatsen.
Om te vermijden dat uw koelkast hierdoor te warm wordt kan u ze ook eerst afkoelen door ze op een koudere plaats te zetten (bijvoorbeeld in een koudere kamer) en ze slechts nadien in de koelkast zetten.

Tips met duim omhoogTips voor de bereiding van frieten

Gebruik om frieten te bereiden aardappelen die daarvoor bestemd zijn en gebruik enkel aardappelen van goede kwaliteit (ongerimpeld en ongekiemd,...). Snij de frieten niet te dun. Laat bovendien de temperatuur van de olie/het bakvet niet hoger dan 175°C worden. Vervang de olie regelmatig en voeg geen nieuwe olie/vet toe aan de gebruikte olie. Bak de frieten tot ze een goudbruine kleur hebben en stop het bakproces voordat de frieten te bruin worden. Op die manier vermijdt u de vorming van acrylamide, een chemische stof die schadelijk is voor de gezondheid.

Tips met duim omhoogTips om zelf voedsel in te maken

Sommige consumenten zijn fan van thuis conserveren. Een goed initiatief en bovendien ecologisch verantwoord. Maar deze bewaarmethode kan risico’s omvatten indien ze niet in goede omstandigheden wordt uitgevoerd. Zo kan bijvoorbeeld de bacterie Clostridium botulinum zich ontwikkelen en die kan
botulisme veroorzaken, een ziekte die soms zeer ernstig of zelfs dodelijk is.
Wanneer levensmiddelen in de industrie worden ingemaakt worden ze onderworpen aan een warmtebehandeling van 121°C gedurende 3 minuten, wat ieder risico op de ontwikkeling van bacteriën nadien elimineert. Thuis is het moeilijker om deze warmtebehandeling uit te voeren; het risico op ontwikkeling van de bacterie blijft dus mogelijk.
Hoe kunnen we dit risico vermijden? Door de pH van de te conserveren levensmiddelen te verlagen (d.w.z. door de zuurtegraad te verhogen).
Een lage pH (zuur) verhindert immers de ontwikkeling van Clostridium botulinum. Fruit en tomaten hebben over het algemeen een lage pH. Bonen hebben daarentegen een hoge pH. Warm ze dus goed op en voeg er eventueel zout aan toe. Zuren (azijn, citroenzuur) en wijn kunnen ook helpen om de pH
te verlagen. Fruit wordt vaak ingemaakt met alcohol, wat de omgeving minder gunstig maakt voor de ontwikkeling van Clostridium botulinum.

Zorg er bij het inmaken van groenten en fruit voor dat u:
• zeer hygiënisch te werk gaat: propere handen, proper werkblad.
• de groenten en het fruit zorgvuldig wast.
• bij voorkeur verse groenten en fruit gebruikt.
• de gebruikte recipiënten zeer proper zijn. U kan ze best ook eerst even steriliseren en hiervoor gebruik maken van een tang of groot pincet.
• de groenten of fruit kookt alvorens ze te conserveren, dit maakt het mogelijk om al een deel van de bacteriën te elimineren.
• de conserven koel en donker bewaart.
• regelmatig de potten controleert (ze moeten goed gesloten blijven).

Tips met duim omhoogTips voor het bewaren van restjes van op restaurant

De trend om restjes van een restaurantmaaltijd (restorestjes) mee naar huis te nemen (in een doggybag, ook restopack genoemd) geraakt meer en meer ingeburgerd. Dit is zowel ecologisch als economisch verantwoord en bovendien veilig, tenminste als enkele aandachtspunten in acht worden genomen.
Het waarborgen van de correcte temperaturen van de maaltijden in de horecazaak valt onder de verantwoordelijkheid van de uitbater. Indien u er echter voor kiest om de restorestjes mee te nemen, dan wordt u zelf verantwoordelijk.
De horeca-uitbater zal u de nodige informatie geven over het bewaren, heropwarmen en de houdbaarheidstermijn van deze “tweede maaltijd”.

Bijvoorbeeld :
• Plaats de restorestjes zo vlug mogelijk in de koelkast (max. 7°C), ten laatste binnen de twee uur.
• Warm ze voldoende op (een temperatuur van minstens 60°C is aanbevolen).
• Bewaar ze bij voorkeur maximaal 24 tot 48 uur, al naargelang het type van product.
• Vries ze niet in.

Tips met duim omhoogTips voor barbecue

Belgen houden van barbecue. Van zodra het wat warmer wordt halen we de grill boven en nodigen we vrienden en familie uit… Hieronder vindt u enkele aanbevelingen voor een barbecue zonder zorgen.

• Bewaar het vlees in de koelkast totdat het gebakken wordt. Ook rauwkost en sauzen worden bij voorkeur niet uit de koelkast gehaald tot op het moment dat ze op tafel worden gezet.
• Vermijd contact tussen rauw vlees en rauwkost om kruisbesmetting te vermijden.
• Reinig de grill grondig voor gebruik en zet ze enkele minuten boven de vlam.
Ook de barbecue zelf moet goed gereinigd en onderhouden worden (resten van vet en verbrand vlees zijn te mijden!).
• Wacht tot de houtskool wit is voor u het vlees op de grill legt.
• Zorg ervoor dat er geen vlammen ontstaan en vermijd vooral rechtstreeks contact van de vlammen met het vlees. Hierdoor verbrandt het vlees en worden schadelijke stoffen gevormd van het type “PAK” (polycyclische aromatische koolwaterstoffen).
• Probeer ook te vermijden dat er vet op de houtskool valt, aangezien daardoor ook “PAK’s” kunnen ontstaan.
• Plaats de grill op 10 cm hoogte boven de houtskool om de vorming van PAK’s te beperken.
• Als de barbecue niet warm genoeg meer is, steek ze dan niet opnieuw aan met het vlees erop. Neem het vlees eraf en wacht tot de vlammen kleiner zijn geworden en de gloeiende houtskool opnieuw wit is.
Als U deze tips naleeft hebt u het risico op de vorming van toxische stoffen tijdens de barbecue onder controle.
• Vermijd ieder rechtstreeks of onrechtstreeks contact, bijvoorbeeld via keukengerei, tussen gebakken en rauw vlees.
• Plaats de maaltijdresten snel in de koelkast zodra de maaltijd beëindigd is (binnen de twee uur) en consumeer de resten binnen de 24 tot 48 uur nadat u ze eerst goed hebt opgewarmd.
• Hou kinderen uit de buurt van de barbecue… Dit heeft niet rechtstreeks te maken voedselveiligheid, maar een brandwonde is er sneller dan u denkt!

3 Bewaren van levensmiddelen en gerechten

Als u uw voedingswaren hebt gekocht of uw gerechten klaargemaakt, moeten ze nog op de juiste wijze worden bewaard.

3.1. Schik de voedingswaren op de juiste manier in de koelkast
Zet diepvriesproducten en verse producten rechtstreeks in de koelkast op de juiste plaats, rekening houdende met de verschillende temperatuurzones.
Meestal bevindt de koudste zone van de koelkast zich net boven het groentenvak. Raadpleeg voor meer informatie de handleiding van uw koelkast.

Plaats groenten en fruit in het groentenvak. Sommige groenten en fruit zoals citrusvruchten, tomaten, komkommers, courgettes en sperziebonen kunnen worden bewaard bij kamertemperatuur. Zodra ze gewassen en gesneden zijn, moeten ze echter worden bewaard in de koelkast (maximum 7°C).

Aangezien de zone net boven het groentenvak meestal de koudste is (0-4°C), bewaart u daar de meest gevoelige levensmiddelen zoals vis, gevogelte en ander vlees.

Plaats charcuterie en zuivelproducten (kaas, yoghurt, boter) op een hoger schap in de koelkast. Zet bereidingen (sandwiches, sauzen,..) en patisserie in de hoogste (minst koude) zone (max. 7°C).

Hou ook rekening met de vervaldata: zet uw meest recente aankopen achter de vorige aankopen om voedselverspilling te vermijden (wanneer we de koelkast openen, nemen we gemakkelijker iets dat vooraan staat).

Stop uw koelkast niet te vol om de circulatie van koude lucht te niet te hinderen.

Controleer de temperatuur van de koelkast (tussen 1 en 5°C) met behulp van een thermometer.

Reinig regelmatig (1 keer per maand) uw koelkast met warm water en een afwasproduct. Spoel de koelkast goed uit! Ontsmet de koelkast indien nodig met bleekwater. Volg in ieder geval de gebruiksaanwijzing op het etiket van het gebruikte product.

Ontdooi regelmatig uw diepvriezer (-18°C) zodat die optimaal blijft werken.
Geef de diepvriezer minstens één keer per jaar een grondige reinigingsbeurt.

Schikken  voeding in koelkast

3.2. Respecteer de aanbevolen bewaartemperaturen en houdbaarheidstermijnen
Bewaar gevoelige levensmiddelen bij de aanbevolen bewaartemperatuur en overschrijd de aanbevolen houdbaarheidstermijn niet.

Algemeen overzicht van de aanbevolen bewaartemperatuur en houdbaarheidstermijn per type levensmiddel.

 


– Gevoelige levensmiddelen (0 – 4°c)
—-> 1 dag tot 2 dagen <—-
– Minder gevoelige levensmiddelen (0 – 7°c)
—-> 1 dag,  2 dagen, 2 à 3 dagen, 3 à 4 dagen <—-
– Diepgevroren levensmiddelen (-18°c)
—-> 6 maanden (3 maanden voor vette producten)
 

—->  Vis, gehakt vlees, americain
—->  Gevogelte, orgaanvlees, huisgemaakte bereidingen
            op basis van verse eieren (tiramisu, mayonnaise)
—->  Belegde sandwiches en belegde broodjes
—->  Gebak met room of pudding
—->  Vlees, levende tweekleppige weekdieren, versneden groenten en fruit, …
—->  Sneetjes kaas en charcuterie
—-> Alle levensmiddelen die thuis worden ingevroren 
 Bron: autocontrolegids in de horecasector G-023 - versie 2

Koffiekoeken die gebakken banketbakkersroom bevatten, mogen gedurende maximaal 12 uur worden bewaard bij omgevingstemperatuur.
Lees het etiket van voorverpakte levensmiddelen! De houdbaarheidstermijn wordt altijd vermeld (zie punt 1.2).
Volg ook de andere aanbevelingen die worden vermeld, zoals deze over de bewaarmethode en de bereiding van het levensmiddel. Bijvoorbeeld: bewaren bij maximaal 7°C tot 3 dagen na openen.
Als de fabrikant een andere temperatuur of een andere houdbaarheidstermijn vermeldt dan diegene die wordt vermeld in het schema hierboven (zie 3.2), volg dan de specificaties van de fabrikant.

3.3. Bewaar etensresten correct
Hou er rekening mee dat etensresten slechts één keer opnieuw mogen worden opgewarmd!

Bewaar de etensresten in propere en hermetisch afgesloten recipiënten, maar bewaar ze niet te lang: bepaalde levensmiddelen zijn slechts beperkt houdbaar.
U kan etensresten ook invriezen. Breng ze over in een recipiënt dat daarvoor geschikt is en vergeet niet de invriesdatum erop te vermelden. Voedsel dat thuis werd ingevroren moet binnen de 6 maanden worden opgegeten (3 maanden voor vette levensmiddelen, zoals bijvoorbeeld bereidingen op basis van gehakt vlees).

Recipiënten geschikt voor voedingGebruik om voeding te bewaren enkel recipiënten die geschikt zijn voor de bewaring van levensmiddelen, d.w.z. die bestaan uit materialen die in contact mogen komen met levensmiddelen
zonder dat er risico’s zijn voor de consument. Gebruik dus enkel recipiënten met het logo dat garandeert dat het materiaal in kwestie geschikt is voor het bewaren van voeding. Bij een verpakking die niet geschikt is voor levensmiddelen kunnen schadelijke stoffen in de voeding terecht komen door migratie tussen de verpakking en de voeding.

Het gebruik van aluminiumfolie voor het bewaren van zeer zure producten (bijvoorbeeld voeding die wordt bewaard in een jus op basis van citroen of tomaten, enz.) of zeer zoute producten wordt afgeraden. Er kan bij deze producten immers een minieme migratie van het aluminium naar het
levensmiddel plaatsvinden.
Recipiënten zoals roomijsdozen kunnen eventueel worden gerecycleerd en worden gebruikt om thuis levensmiddelen in de diepvriezer te bewaren (hoewel ze niet noodzakelijk geschikt zijn voor het heropwarmen van voeding in de microgolfoven!).

De fabrikant is verplicht om de consument te informeren over
de gebruiksvoorwaarden van het materiaal dat bestemd is om levensmiddelen in te bewaren, ofwel op het etiket, ofwel door logo’s op het recipiënt zelf.

Voorbeelden van logo’s :

Geschikt voor microgolfoven     Mag in de microgolfoven

 Geschikt voor de diepvries       Mag in de diepvriezer

Mag in de oven          Mag in de oven 

4 Tot besluit

Deze folder geeft u wat praktische informatie als leidraad voor uw dagdagelijkse activiteiten en keuzes om het voedsel op uw bord veilig te houden.
Het Voedselagentschap biedt u echter nog veel meer informatie.
Abonneer u op onze gratis driemaandelijkse nieuwsbrief (zie : www.favv.be/nieuwsbrief/). Zo ontvangt u 4 keer per jaar in uw brievenbus of in uw mailbox informatie over producten, controles van het FAVV, tips, nieuwigheden en andere “dingen die leuk zijn om weten”.

Bron en teksten uit veilig voedsel:  Logo FAVV