PROBIOTICA - Gezonde bacteriën De gezonde bacteriën en hun werking PROBIOTICA - Gezonde bacteriën

De gezonde bacteriën en hun werking :

De definitie van een probioticum is:

Probiotica een levend microbiologisch voedingssupplement, dat de gezondheid van de gastheer bevordert, door het microbiële evenwicht in de darm te verbeteren.

Het begrip probioticum (probiotisch) is afgeleid van het Griekse 'voor het leven' en heeft in de loop der tijd verschillende betekenissen gehad. In alle gevallen echter hield het een bacterieel product in dat de gezondheid zou stimuleren.

Uit de definitie volgen een aantal conclusies, namelijk 1) het gaat om een levende bacterie, die 2) via het voedsel wordt toegediend en 3) in staat dient te zijn de darm te bereiken om daar een gunstige invloed uit te oefenen. Dit houdt in dat een bacterie in ieder geval zuurbestendig moet zijn, onder anadrobe (=zuurstofloze) condities kan groeien en geen nadelige eigenschappen mag hebben.
Deze criteria beperken de hoeveelheid soorten en stammen die toegepast kunnen worden tot hoofdzakelijk de volgende groepen bacteriën : Lactobacillus, Streptococcus en Bifidobacterium soorten. Behalve bacteriën worden ook enkele gisten toegepast, vooral in veevoeding.

Van oudsher worden probiotica toegediend in de vorm van yoghurt en andere gefermenteerde zuivelprodukten. Echter deze stammen bleken niet altijd de gewenste eigenschappen te hebben voor het gebruik als probioticum.

De grote claim op deze stammen is de bevordering van de gezondheid in het algemeen. Welke eigenschappen worden nu aan deze stammen, met name Bifidobacterium sp. en Lb. acidophilus toegeschreven?

Dit zijn de volgende :

  • het remmen van ongewenste bacteriën, zoals E.coli en Cl.perfringens,
  • voorkomen van diarree door rotavirussen en Salmonella,
  • het positief beïnvloeden van het cholesterolmetabolisme
  • het remmen, direct of indirect, van het ontstaan van darmkanker,
  • het bevorderen van de immuunrespons,
  • het produceren van vitamines,
  • verbeterde stoelgang,
  • het bevorderen van de opname van mineralen, met name calcium
  • de afbraak van lactose, van belang bij lactose-intolerantie,

De meeste van deze claims zijn vrij vaag en ontbreken (meestal) harde data, met name in studies met gezonde volwassen vrijwilligers. De meeste van deze effecten zijn zeer stam-afhankelijk, waardoor effecten niet te voorspellen zijn voor een willekeurig product. Met name het remmen van diarrhee, verhelpen/verminderen van lactose-intolerantie, een verbeterde stoelgang en remmen van Candida infecties zijn goed onderbouwd. De andere claims zijn in wetenschappelijke kringen niet goed beschreven. Voor ieder product en stam moet dit onderzocht worden. Dit is helaas vaak niet het geval.

Er zijn veel producten op de markt, zowel zuivelproducten (Yakult, Vifit, Fysiq), als pillen en poeders. Ook Biogarde producten vallen onder probiotica.

Of probiotica daadwerkelijk helpen is dus heel moeilijk te voorspellen, ieder mens kan anders reageren.Er zijn veel producten in de handel waarvan de werking zeer twijfelachtig is, met name omdat er geen levende bacteriën in aan te treffen zijn, of die zeer achterhaalde naamgeving hanteren.

In het laatste geval zijn de producenten niet op de hoogte van de ontwikkelingen van de laatste 10 jaar. In twijfelgevallen vraag altijd de importeur/producent om harde gegevens (géén reclamepraatjes). Goede leveranciers verstrekken deze gegevens.

Wanneer de volgende bacteriën in de producten zouden zitten, is de leverancier niet op de hoogte :

Lactobacillus bifidus

Deze naam mag sinds 1969 niet meer gebruikt worden. Producenten met deze naam zijn dus zeker niet op de hoogte van de wetenschappelijke ontwikkelingen en de werking kan in twijfel worden getrokken. Het betreft hier een grote groep bacteriën, ieder met een eigen werking.

Streptococcus faecium

Deze naam is al meer dan 10 jaar niet meer in gebruik. Aangezien hier ook pathogene (=potentieel gevaarlijke) stammen van bekend zijn, is het zaak om goed te weten om welke bacterie het gaat.

Lactobacillus sporogenes

Deze naam is een fantasienaam.Er bestaat geen bacterie met die naam, en heeft ook nooit bestaan. Er wordt geclaimd dat deze bacterie sporen zou maken. Per definitie kunnen lactobacillen echter geen sporen maken. Het is dan ook volkomen onduidelijk welke bacterie hier in zit. Er wordt wel vermeld dat het gaat om een Bacillus coagulans, een bodembacterie, die niet van nature in de darm voorkomt en waar ook geen wetenschappelijke literatuur over bestaat op het gebied van gezondheid bij mensen. Het kan ook gaan om de Clostridium sporogenes, die eveneens sporen vormt, maar ook een bekende pathogeen (=gevaarlijke bacterie) is. Enig gezondheidsbevorderend effect van deze bacterie is dan ook niet te verwachten.

Een aantal voorbeelden van goed onderzochte stammen/bacteriën zijn de volgende (overigens wil dit niet zeggen dat deze producten altijd werkzaam zijn voor alle toepassingen, ook hier, raadpleeg de leverancier/producent !):

  • Lactobacillus casei Shirota, de stam in het product Yakult.
  • Lactobacillus rhamnosus LGG, de stam in het product Vifit, en in vele buitenlandse producten
  • Lactobacillus acidophilus LA7, met name in buitenlandse producten
  • Lactobacillus acidophilus LA5, veel gebruikt, met name in poeders en pillen
  • Lactobacillus acidophilus DDS, met name in poeders en pillen
  • Lactobacillus reuteri, niet in Nederland
  • Bifidobacterium lactis, BB12, een veel gebruikte bifidobacterie (ook nog wel als B. bifidum aangeduid, waaraan de stam zeer nauw verwant is)
  • Bifidobacterium longum BB536, in diverse producten
  • Lactobacillus casei LC1, de stam van Nestlé
  • Bifidobacterium animalis DN-173 010 (Bifidus Essentis), gebruikt door Danone

Verder zijn er een groot aantal producten in de handel met mengsels van mogelijke probiotische bacteriën. Diverse poedervormige mengsels, met name die alleen via artsen en diëtisten verkrijgbaar zijn, zijn van goede kwaliteit. Veel genmporteerde producten daarentegen zijn twijfelachtig.

Uit het onderzoek van de consumentenbond kwam naar voren dat de volgende producten (destijds) voldeden aan de juiste naam en vooral ook de juiste hoeveelheid levende bacteriën:
- zuivelproducten van Yakult, Danone en Vifit
- poeders van Orthica en Dr. Vogel
Dit was de situatie in 2000, er verschijnen regelmatig nieuwe producten, waarvan een deel zeer zeker van goede kwaliteit.
Indien u twijfelt kunnen we informatie geven nav de naamgeving op het etiket, dat is meestal al voldoende aanwijzing over het niet betrouwbaar zijn van een product.

Mocht u hierover vragen hebben, mail dan de etiketinformatie (namen en nummers van bacteriën) door naar ralf.hartemink@wur.nl .


Bron :   Stichting Food-Info / Wageningen-universiteit & research